Kania
Przez wielu Władysław Niepokój był uważany za dziwaka. Miał specyficzne usposobienie, a opowieści o nim do tej pory krążą po Suchodole. Krośnianka Izabela Krysik postanowiła je zebrać w całość i wydać książkę o suchodolskim malarzu. Powstała publikacja wypełniona fotografiami, dokumentami, ale przede wszystkim wspomnieniami o życiu i twórczości tego niezwykłego artysty i animatora kultury.
Władysław Niepokój urodził się 22 października 1905 roku w Suchodole. Jego rodzice - Jan Niepokój i Anna z domu Zajdel wyjechali z biedy galicyjskiej do Stanów Zjednoczonych. Pobrali się w Filadelfii w 1903 roku. Tam urodziła się starsza siostra Władysława – Helena, młodsza siostra – Kunegunda przyszła na świat w Polsce i jako jedyna z rodzeństwa założyła rodzinę.
Artysta całe swoje życie spędził w rodzinnej wsi. - Ukochał Suchodół i nie mógł bez niego żyć. Wyjeżdżał do Krakowa i wracał, tak samo było z Zakopanem i Lwowem. Mówił, że to miłość bez odwzajemnienia i jest dla niego przekleństwem – mówi Izabela Krysik i dodaje: – Starsi mieszkańcy mówią, że był w Suchodole przez cały czas. Widywali go codziennie ze sztalugami, które rozkładał w różnych miejscach wsi i malował.
Władysław Niepokój najpierw uczęszczał do szkoły ludowej w Suchodole, a następnie do Szkoły Realnej, którą ukończył po dwóch latach. Miał problemy z nauką. – Matematyka mu nie szła, język niemiecki w szczególności. Jedynie w rysunkach odręcznych za szczególne zamiłowanie otrzymał ocenę "bardzo dobry". To znak, że malarstwo było jego pasją – mówi pani Izabela.
W poczet studentów Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie został włączony w 1925 roku. Studiów nie ukończył. – Podobno męczył się tam bardzo. Według niektórych opowiadał, że w Krakowie śmierdzi, że zostało ono zbudowane na wysypisku śmieci, że profesorowie nic nie umieją, że on wie lepiej, jak ma coś namalować – wymienia autorka książki o artyście.
Jedna z opowieści głosi, że w trakcie studiów Władysław zarzucił worek ze swoim malarskim dobytkiem na plecy i pieszo po torach wrócił do Suchodołu.
Malował farbami olejnymi, pastelami oraz ołówkiem. W jego dorobku dominują obrazy realistyczne, portrety, pejzaże rodzinnych stron, sceny rodzajowe, religijne, a także kwiaty z ogrodów suchodolaków.
– Mama opowiadała mi, że pan Władysław przyszedł raz do mojej babci i chciał uciąć słoneczniki. Nie pozwoliła mu, bo one miały rosnąć nie po to, aby je wyrywać, ale na ziarna, żeby później można je było zjeść. Inną sąsiadkę prosił o zerwanie pięknych piwonii i też zgody nie dostał. Musiał siedzieć w ogródku i malować.
Obecnie jego obrazy znajdują się w instytucjach i rękach prywatnych nie tylko w Krośnie, ale również w Krakowie, na Śląsku czy w Niemczech. Wykonywał też polichromie i rzeźbił. Artysta tworzył rzeźby z gliny, ale też ze… śniegu. – Pewnej zimy z brył śniegu wyrzeźbił popiersie Chrystusa w koronie cierniowej. Suchodolanki przechodząc obok, czyniły znak krzyża z pobożnością. Niestety przyszła wiosna i rzeźba roztopiła się.
Władysław Niepokój był również projektantem odznaki oddziału partyzanckiego OP – 11 działającego w ramach Armii Krajowej i autorem portretu marszałka Józefa Piłsudskiego, gdy ten otrzymał tytuł honorowego obywatela miasta Krosna. Tworzył też przepiękne, ogromne szopki bożonarodzeniowe. Jedna z nich była na wystawie szopek i zwyczajów etnograficznych we Lwowie w 1935 roku.
Oprócz malarstwa wielką pasją Władysława Niepokoja był amatorski teatr, który prowadził przez kilka lat w Suchodole. Pełnił w nim funkcje scenarzysty, kostiumologa, charakteryzatora, reżysera i aktora. Przedstawienia, które cieszyły się dużym zainteresowaniem, wystawiał wraz z innymi mieszkańcami wsi.
Jedną ze sztuk była "Moralność Pani Dulskiej" Gabrieli Zapolskiej. Wystawiali ją kilka razy, ale najbardziej znana wersja pochodzi z 1965 roku. Izabeli Krysik udało się też znaleźć 37 zdjęć zwiniętych w rulonik, które dokumentują inny spektakl artysty – "Balladynę" Juliusza Słowackiego z 1928 roku. – Byłam zachwycona scenografią: drzewami, liśćmi, malowidłami i strojami. Wszystko zrobione przez Właduńcia i dopracowane w każdym detalu.
Artysta żył bardzo skromnie. Jedną z form zarobkowania, którą się trudnił, była współpraca z czasopismami, głównie ludowymi. Wysyłał do nich zdjęcia swoich prac z prośbą o zamieszczenie reprodukcji na łamach gazety. Zarabiał w ten sposób po kilkanaście złotych. Współpracował tak m.in. z czasopismem "Plon".
Przygotowywał również rekwizyty do reklam (były to np. pochody maszerujące przez krośnieński rynek), które zachęcały do uczestnictwa w suchodolskich festynach, a w latach 1955–1965, pracując jako dekorator Powiatowej Spółdzielni Pracy Usług Wielobranżowych w Krośnie, przygotowywał dekoracje do witryn sklepowych.
O Władysławie Niepokoju, nazywanym przez suchodolaków Właduńciem lub Włańciem do tej pory krążą po Suchodole różne opowieści. Według jednej z historii zawartych w książce, miał w domu dwie narty, ale nie po to, aby na nich jeździć, ale po to, aby odstraszać ptaki i tym samym ratować je przed chłopakami, którzy atakowali ich procami.
– Robił wrzask, stukał, pukał aż ptaki odlatywały. Zawsze emocjonalnie reagował na krzywdę wyrządzaną ptakom i zwierzętom. Miał nawet zbiorowisko kotów, bo ludzie szybko się zorientowali, że u niego źle im nie będzie – mówi Izabela Krysik.
Przyjaźnił się też z kawką, która została do niego podrzucona. - Miała złamaną nóżkę. Wyleczył ją. Gdy był w pracy, ptaszek cały czas siedział na drzewie. Jak wysiadał z MKS-u, to ona siadała mu na ramieniu i razem wracali do domu.
Artysta miał też swoje zwyczaje. – Podobno chodził na swojej stałej trasie między domem a sklepem w Suchodole. W sklepie kupował papierosa i wsadzał go do lufki. Gdy go wypalił, szedł po kolejnego. Niektórym trudno było zrozumieć, dlaczego nie kupi od razu całej paczki.
Odwiecznym rywalem Władysława Niepokoja był inny znany krośnieński malarz, Stanisław Kochanek. Pisaliśmy o nim tutaj. Izabela Krysik zaznacza, że obaj artyści mocno się ze sobą ścierali i na zmianę wbijali sobie szpile. Kochanek stworzył aż trzy karykatury malarza z Suchodołu.
- Natomiast tworząc Drogę Krzyżową w kościele w Krościenku Wyżnym w 1951 roku, na dwóch stacjach umieścił wizerunek Władysława Niepokoja. W stacji I suchodolski artysta podżega do ukrzyżowania Chrystusa, zaś w stacji X jest jednym z łotrów. Podobno była to zemsta za to, że Właduńcio, przygotowując grób pański w jednym z kościołów, umieścił wizerunek Kochanka jako łotra.
Suchodolski malarz zmarł 13 listopada 1985 roku w wieku 80 lat w Krośnie. Został pochowany na Cmentarzu Komunalnym. W 10. rocznicę jego śmierci na ścianie Domu Ludowego w Suchodole wmurowano tablicę pamiątkową. Do 31 marca w Kamienicy Zgoda przy ul. Piłsudskiego 14 można zobaczyć wystawę poświęconą życiu i twórczości Władysława Niepokoja. Szczegóły tutaj.
Ten Mistrz Właduńcio to dopiero gość! Mówił, że to przekleństwo, ta miłość do Suchodołu, ale patrzcie, jak pięknie uwieczniał życie tej wsi na swoich obrazach! To jest pasja, to jest oddanie! Przez lata był częścią tej społeczności, nie tylko malując, ale też angażując się w amatorski teatr i tworząc rekwizyty do festynów. To naprawdę ważne, żeby doceniać takie zaangażowanie i oddanie, bo to właśnie dzięki ludziom jak Mistrz Właduńcio zachowujemy historię i tradycje naszej wsi. Szacunek!
Dobry artykuł. Proponuję portalowi, aby przybliżył również sylwetkę Józefa Gruszki z Głowienki. Również artysta malarz z bardzo bogatym życiorysem.
Świetny artykuł. Chyba był ktoś taki, ale ja nie znałem tego kogoś.
Ciekawa postać. Dziękuję portalowi za przybliżenie jego sylwetki.
