Portalu
Po zakończeniu prac archeologicznych w części wschodniej Rynku, 14 czerwca rozpoczęto prace w części zachodniej.
Założono 5 wykopów, o łącznej powierzchni 391 m2. W wykopach natrafiono na nienaruszone układy nawarstwień od czasów prehistorycznych po nowożytność. Najstarsze ślady osadnictwa pochodzą z epoki brązu. Odkryto również pozostałości osady celtyckiej z okresu lateńskiego (II w. p.n.e.) oraz 4 obiekty z okresu wczesnego średniowiecza (X-XII w.n.e). Niespodziewanie natrafiono na pozostałości kamiennej budowli (gotyckiego ratusza), z I połowy XIV w., która uległa spaleniu około roku 1500. Obok ratusza, przy ścianie zachodniej odkryto studnię, o zarysie kwadratowym i ścianach zabezpieczonych drewnianymi dranicami, dochodzącą do głębokości 7,2 m, zamienioną potem na dół chłonny.
Odkryto także drewniany magazyn dziegciu z XVI w. Zbudowany w narożniku ratusza, już po jego zniszczeniu oraz pozostałości XVI-wiecznego bruku z otoczaków, podwaliny drewnianej budowli (wieży?) z XVII w. (?) i kilka nitek drewnianych wodociągów. Odsłonięto także studnię z XIX w.
Największą rewelacją, a jednocześnie zaskoczeniem dla archeologów i historyków było odkrycie pozostałości kamiennego ratusza o wymiarach 10,2x14,5 m, z którego zachowały się piwnice zbudowane z piaskowca.
Parter i piętro zbudowane były zapewne w konstrukcji szachulcowej. W piwnicach odkryto pozostałości dwóch kamiennych portali. W jednym z trzech pomieszczeń mieścił się warsztat jubilerski. W ścianie działowej odkryto wnękę, w której zlokalizowana była być może kasa miejska. Po pożarze budowla została rozebrana, a materiał wykorzystano częściowo do budowy ratusza renesansowego, odkrytego we wschodniej części Rynku. Relikty te są najstarszą zachowaną budowlą kamienną miasta i jego pieczęcią rodową. Dowodzą, że już w XIV w. Krosno było miastem o wyjątkowej pozycji i forpocztą Europy. Oś ratusza nawiązuje do osi kościoła farnego i zachodniej pierzei Rynku. Domniemywać można dzisiaj, że lokacja nastąpić mogła dużo wcześniej niż czasy Kazimierza Wielkiego, może jeszcze w końcu XIII w.
Zachodnia część Rynku, a szczególnie ratusz i drewniana studnia dostarczyły dużej ilości (kilkanaście tysięcy) unikalnych często zabytków. W ratuszu znaleziono pozostałości posadzki układanej z ceramicznych płytek, płytki ścienne, a także kamienne detale architektoniczne. Do zupełnie unikalnych zabytków zaliczyć można: złotą sprzączkę do pasa z końca XIII w., formę odlewniczą ze sceną ukrzyżowania z tego samego okresu, żelazny grot włóczni z wyrytym na jego liściu herbem Wolnego Królewskiego Miasta Krosna, formę odlewniczą z I poł. XV w. Z podobnym znakiem i inne formy odlewnicze, ołowiane plomby kupieckie ze znakami podobnymi j.w., kości do gry, odważniki, łopatę z XIV w., nóż ze złoconą rękojeścią, nóż z rogowym trzonkiem, drewniany pięknie zdobiony uchwyt pieczęci miejskiej, klucz do kłódki, ceramiczny puchar - prawdopodobnie należący do burmistrza, kafle ze scenami biblijnymi z XIV w., duże ilości doskonale zachowanych wyrobów z drewna i surowców organicznych, kilkanaście całych naczyń glinianych, wyroby metalowe, szklane i w całości zachowane kurze jaja z XIV w. oraz średniowieczną deskę klozetową.
Doskonale zachowane wyroby drewniane pozwolą na bardzo precyzyjne datowanie znalezisk metodą dendrochronologiczną, co jest ewenementem w skali europejskiej.
Odkrycia te dowodzą, że Krosno w XIV-XVI w. nie ustępowało rangą największym ośrodkom miejskim państwa polskiego. Z tych faktów, do tej pory, nie zdawali sobie sprawy historycy. Zabytki te są wielkim dziedzictwem kultury narodowej. Gotycki ratusz jest obok ratusza krakowskiego jedyną tego rodzaju budowlą z tego czasu w Małopolsce i jego relikty, doskonale zresztą zachowane, powinny zostać poddane konserwacji oraz zostać udostępnione zwiedzającym jako skansen (rezerwat) archeologiczny.
Odkrycia te nie tylko zmieniają historię miasta i je nobilitują, ale mają znaczenie ogólnonarodowe, a nawet europejskie. W przyszłości udostępnione zwiedzającym, wraz z odkrytymi tam zabytkami, będą przyciągać tysiące turystów i staną się główną atrakcją miasta, ponieważ nie ma drugiej takiej ekspozycji w Polsce. Tymczasem odkryte relikty należy zabezpieczyć na zimę i przystąpić do przygotowania planu rezerwatu.
Opracowali:
mgr Anna Muzyczuk
mgr Jan Gancarski
(tytuł od redakcji Krosno-Telegraf)
