Portalu
Antoni Lorens urodził się 11 czerwca 1888 roku w Krościenku Wyżnym, jako najmłodsze z sześciorga dzieci Katarzyny i Walentego - właścicieli niedużego gospodarstwa rolnego. Uczęszczał do gimnazjów w Jaśle i Bochni.
- Dlaczego do aż dwóch szkół - pytał podczas wernisażu Czesław Nowak, kurator wystawy. Zaraz sam udzielił odpowiedzi: - Tak się zdarzyło, że uczeń Antoni miał dość krnąbrny charakter. Ale nie wynikało to z tego, że był człowiekiem złośliwym, że chciał komuś dokuczyć. Miał swoją dumę, ocenę wartości siebie i swoich kolegów, którzy wywodzili się z nizin społecznych, z rodzin chłopskich. Gdy spotkał się z jakąś negatywną uwagą na ten temat ze strony profesora, potrafił swoje zdanie wyrazić. Nie zawsze to popłacało w szkole i dlatego dwie klasy musiał zaliczyć w Bochni.
- Po kilkudziesięciu latach, podczas rocznicy powstania szkoły w Jaśle, zwrócił się do jednego z profesorów, który w przeszłości tak do niego powiedział: "Lorens, jeśli nie zmienisz swojej postawy, to skończysz jako parobek w Krościenku Wyżnym." Panie profesorze, pana przepowiednia się nie sprawdziła, jestem doktorem nauk medycznych - przywołuje Czesław Nowak. Antoni Lorens ukończył Wydział Lekarski Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Wybuchła I wojna światowa. - Ktoś mógłby powiedzieć, że lekarzowi jest trochę lepiej, jest trochę z boku, ale nie - I wojna światowa ma charakter totalny, dotyczy wszystkich. Antoni Lorens był kapralem sanitariuszem, w notatniku opisywał wydarzenia z pierwszych miesięcy. To były dantejskie sceny: głód, pobyt w okopach, dookoła śmierć - mówił kurator wystawy. Antoni Lorens przez osiem lat pełnił służbę w armii austriackiej i Wojsku Polskim, z tego pięć lat w warunkach frontowych, brał udział w walkach na froncie ukraińskim, następnie w wojnie z bolszewikami.
W 1925 roku osiadł z rodziną w Krośnie, gdzie krótko pełnił funkcje lekarza miejskiego i powiatowego, a następnie pracował jako lekarz szkolny i wykładowca higieny. Posługę lekarską pełnił przez trzydzieści siedem lat i dał się poznać jako pracowity i fachowy lekarz. Prowadził sekcję odczytową w Towarzystwie Szkoły Ludowej na terenie miasta i powiatu w zakresie dokształcania ogólnego, przysposobienia rolniczego, profilaktyki przeciwgruźliczej i higieny. Zakładał biblioteki wiejskie i świetlice, inicjował budowy boisk sportowych i domów ludowych.
Jako prezes Powiatowego Związku Strzeleckiego wspierał budowy Domów "Strzelca" (Frysztak, Miejsce Piastowe, Jedlicze). Pełnił funkcję radnego w Radzie Miejskiej i prezesa Związku Oficerów Rezerwy w Krośnie. W czasie okupacji pracował w Polskim Komitecie Opiekuńczym w Krośnie organizując pomoc dla wysiedlonych, inwalidów wojennych, więźniów obozów i najbiedniejszej ludności. Utrzymywał kontakty z konspiracją akowską.
Po wojnie nadal pracował jako lekarz szkolny. W 1944 roku został skierowany do Rady Miejskiej. Był w 1957 roku jednym z inicjatorów powstania Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Krośnieńskiej. Jako przewodniczący Komisji Kultury Powiatowej Rady Narodowej i przewodniczący Komisji Muzealnej PTTK doprowadził do utworzenia w Krośnie Muzeum PTTK (1954 r.) - dzisiejszego Muzeum Podkarpackiego. Kierował tym muzeum w okresie od października 1954 roku do grudnia 1956 r.
- Doktor cieszył się w 1955 roku, bo mimo tego, że muzeum czynne było dwa dni w tygodniu po trzy godziny, w ciągu roku odwiedziło go 6 tysięcy osób - mówi Czesław Nowak.
- W związku z ogromnymi zasługami Antoniego Lorensa przy organizowaniu muzeum w Krośnie podjąłem decyzję, aby nadać jednej z sal wystawowej imię doktora Antoniego Lorensa - poinformował gości zebranych na wernisażu wystawy (15.02) Jan Gancarski, dyrektor Muzeum Podkarpackiego w Krośnie. Pamiątkową tablicę odsłoniła wnuczka i prawnuczka doktora: Anna Wachal i Magdalena Polczyk.
- Jest to dla mnie bardzo ważny dzień, ponieważ dziadek jest na trwałe w naszych sercach, w tej chwili zagości w murach muzeum i świadomości odwiedzających go gości. To wszystko co dziadek tworzył, dzięki jego umiłowaniu do zbieractwa, przetrwało w rodzinnie - mówiła Anna Wachal, wnuczka Antoniego Lorensa. - Wystawa przeminie, ale ta tablica zostanie i będzie świadectwem tego człowieka.
Antoni Lorens był współautorem monografii Krościenka Wyżnego "Sześćset lat doli i niedoli Krościenka Wyżnego i Iskrzyni 1350-1950". Zajmował się także dokumentowaniem historii regionu, czego efektem było wydanie "Ilustrowanej monografii powiatu krośnieńskiego" oraz "Przewodnika turystycznego po Krośnie nad Wisłokiem i okolicy". Doktor zmarł 22 stycznia 1962 r. Odznaczony został m. in. Medalem Pamiątkowym Za Wojny 1918-1921 (1929 r.), Złotym Krzyżem Zasługi (1938 r.) i Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1957 r.).
- Doktor Antoni postawił na rzeczy nieprzemijające, wiedział, że kultura, sztuka, estetyka są dla ludzi potrzebne i prędzej czy później się odrodzą - mówił Czesław Nowak. Sam doktor był jednak sceptyczny w ocenie swojej działalności, o czym świadczy wpis w pamiętniku: "Mimo intensywnej pracy społecznej nie dokonałem niczego, co by stanowiło jakąś trwałą po mnie pozostałość. Setki wygłoszonych referatów przebrzmiało, artykuły i broszury poszły w niepamięć, domy strzeleckie, boiska sportowe, domy ludowe zmieniły swoje przeznaczenie. Zorganizowanie muzeum PTTK w Krośnie w przyszłości przypisze sobie ktoś inny. Ostatecznie moja praca społeczna będzie mgłą zapomnienia zaciągnięta. Te okoliczności mnie jednak nie zrażają, bo moja bezinteresowna, dobrowolna praca społeczna nie miała na celu sławy, lecz szerzenie oświaty, co traktowałem jako obowiązek każdego inteligenta pochodzącego z ludu wiejskiego."
- Z niektórymi tezami tych wspomnień nie możemy się zgodzić. Jego praca nie poszła na marne, nie została zapomniana. Trudno byłoby w Krośnie znaleźć osobę, po której pozostałoby tyle dokonań - podkreślał kurator wystawy.
Na wystawie po raz pierwszy pokazana jest szeroka gama archiwaliów dotyczących działalności doktora Lorensa, w postaci dokumentów, publikacji i wydawnictw. Są też fotografie z jego życia prywatnego, pracy zawodowej i działalności społecznej, w tym szczególnie cenne - ukazujące wydarzenia z przedwojennego Krosna. Wystawę wzbogacają meble, sprzęt domowy i przedmioty codziennego użytku wykonane przez Antoniego Lorensa, który posiadał nieprzeciętne zdolności manuale. Eksponaty w większości udostępnione zostały przez wnuczkę doktora. Pozostałe pochodzą z zbiorów Muzeum Podkarpackiego, pozyskane w przeszłości od córki doktora.
