Portalu
Muzeum Podkarpackie w Krośnie od początku swojej działalności, tj. od 1954 roku gromadzi zabytki związane z historią oświetlenia, ze szczególnym uwzględnieniem źródeł światła i osób związanych z ich rozwojem. Znajduje się tu jedna z największych tego typu kolekcji na świecie. Zbiory te są systematycznie powiększane.
Kilka tygodni temu Muzeum wzbogaciło się o nową, licząca 130 pozycji, kolekcję lamp elektrycznych w stylistyce secesyjnej i art déco I połowy XX wieku. Eksponaty zostały zakupione ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach Programu Kolekcje Muzealne. Kosztowały 116 tys. zł.
- Jedne prezentują bogactwo miękkich linii i form oraz dekoracji głównie floralnych, drugie podkreślają funkcjonalną prostotę konstrukcji i ornamentu, geometryzm kształtów, czasem nawet ascetyzm - opisuje Krzysztof Gierlach, kierownik Działu Historii Oświetlenia w Muzeum Podkarpackim w Krośnie. Lampy pochodzą głównie z wytwórni polskich, francuskich (wg. projektu m.in. Augusta Moreau) oraz niemieckich (m.in. Gustawa Busse w Hamburgu).
W zbiorze znajdują się lampy o rozmaitym przeznaczeniu. Można wśród nich wyróżnić tzw. lampy stołowe (średniej wielkości, umieszczane na biurkach, stołach i stolikach, małe, pełniące funkcje lampek nocnych), lampy stojące, w tym lampy salonowe figuralne, przedstawiające kobiecą postać o wijących się włosach - typowy temat sztuki secesyjnej, żyrandole jedno lub kilkuramienne, pendle, czyli pojedyncze wiszące lampy kuchenne lub przedpokojowe oraz kinkiety.
Każda z lamp składa się z kilku elementów. Najważniejsze z nich to przewód elektryczny z oprawą żarówki, korpus, a także klosz lub abażur. Konstrukcje w większości są wykonane z metalu, głównie z mosiądzu polerowanego lub matowanego. Pojawiają się również korpusy z cyny, a także z ceramiki. Lampy stojące wsparte są na podstawach wykonanych z granitu, marmuru bądź drewna.
- Klosze lamp secesyjnych produkowane były bardzo często w hutach polskich, m.in. Zawierciu, Krośnie i Ząbkowicach - podkreśla Krzysztof Gierlach. - Większość europejskich wytwórni sprzętu oświetleniowego opierało się na wyrobach szklanych z tego terenu, imprort z innej części Europy był bowiem zbyt drogi.
Klosze wykonane są ze szkła bezbarwnego lub kolorowego, sodowego i ołowianego zwanego kryształowym, szlifowanego lub malowanego, jako przejrzyste i matowe lub warstwowo trawione.
Lampy elektryczne okresu secesji prezentują upodobanie ówczesnych twórców do elegancji, wyrafinowania, dbałości o wykonanie szczegółu.
Kontrast dla lamp okresu secesji stanowi grupa 69 lamp z okresu międzywojennego w stylu art déco. Zostały one w większości wyprodukowane w polskich wytwórniach, m.in. Fabryce Żyrandoli Elektrycznych A. Marciniaka w Warszawie i Zakładach Elektrotechnicznych Braci Borowskich.
- Lampy elektryczne art déco podkreślają funkcjonalną prostotę konstrukcji i ornamentu, geometryzm kształtów, czasem nawet ascetyzm. Styl art déco uprościł i zgeometryzował dekorację, w egzemplarzach tych pojawia się symetria, a zdobnictwo zostało podporządkowane funkcji i tworzywu - twierdzi Krzysztof Gierlach.
Obiekty wchodzące w skład kolekcji wykonane są głównie z niklowanego mosiądzu, część lamp zawiera elementy z drewna, porcelany, bakelitu.
- Lampy tworzące ten unikatowy zbiór są zderzeniem dwóch epok stylowych i ukazują kontrast w konstruowaniu czy dekorowaniu sprzętu oświetleniowego. Mimo istotnych różnic stylistycznych, mają one cechę wspólną, wszystkie są doskonałym świadectwem wysokiej kultury materialnej I połowy XX wieku - podkreśla Krzysztof Gierlach.
W perspektywie najbliższych pięciu lat Muzeum Podkarpackie w Krośnie zamierza pozyskać również eksponaty reprezentujące źródła światła z II połowy XX wieku. W wyniku założonej strategii systematycznego wzbogacania i uzupełniania dotychczasowych zbiorów, wystawa muzealna stanie się chronologicznie kompletna.
Unikatowe lampy secesyjne i art déco są już do obejrzenia w Muzeum Podkarpackim. Reprezentatywna część całej kolekcji od soboty (1.12) została udostępniona na stałej wystawie zatytułowanej "Historia oświetlenia".
