Muzeum o Żydach. Przejazdem, przez 4 dni
Portalu
"Muzeum na kółkach" to przedsięwzięcie warszawskiego Muzeum Historii Żydów Polskich. Odwiedza miejscowości w całej Polsce. Interaktywna wystawa stanęła przed halą sportowo-widowiskową przy ul. Bursaki w Krośnie. W specjalnie przygotowanym kontenerze wystawienniczym prezentowana będzie interaktywna wystawa, która w telegraficznym skrócie przybliży historię tysiąca lat dziejów społeczności żydowskiej w Polsce.
Przez wieki Polska była najważniejszym ośrodkiem żydowskiego życia umysłowego, religijnego i kulturalnego. Żydzi stanowili 1/10 ludności Polski. Krosno to ważny punkt na mapie żydowskiego dziedzictwa Polski. Pierwszymi Żydami, którzy osiedlili się w Krośnie byli na przełomie XIV i XV wieku bracia Nachem i Lazar z Ransburga, którym król Jagiełło pozwolił osiedlić w miasteczku na trzy lata.
Pod koniec XIX wieku zaczęto organizować gminę wyznaniową, zbudowano w mieście synagogę. Był to budynek murowany, dwupiętrowy mieszczący obok sali modlitewnej także łaźnię rytualną, mieszkanie zarządcy, bet hamidrasz (dom nauki Talmudu) i pomieszczenia biurowe zarządu gminy. Jeszcze w latach 20. XX wieku Żydzi w Krośnie stanowili ponad 20 proc. mieszkańców. Z Krosna pochodził Zwi Majerowicz, malarz, absolwent berlińskiego ASP, który po wyjeździe z Polski reprezentował Izrael na m.in. biennale światowego malarstwa w Wenecji i San Paulo.
Podczas trwania wystawy będzie można zapoznać się z przedwojennymi planami i mapami Krosna oraz barwną historią społeczności żydowskiej. Na interaktywnej makiecie typowej żydowskiej miejscowości ukazana zostanie rola najważniejszych miejsc m.in.: synagogi, mykwy, cmentarza. Odwiedzający zapoznają się też z językami, którymi posługiwali się polscy Żydzi.
Wystawa będzie czynna: w niedzielę w godz. 10.00-18.00, w poniedziałek i wtorek w godz. 14.00-20.00 oraz w środę 12.00-18.00.
Pierwszy film obrazuje Krosno w roku 1932. Jest to najprawdopodobniej najstarszy zachowany film o mieście z tego czasu - biały kruk i prawdziwy historyczny skarb. Materiał nagrany został przez rodzinę Mahlerów - krośnieńskich Żydów, którzy prowadzili w Krośnie rzeźnię i sklep mięsny na dzisiejszej ul. Pawła z Krosna.
Film jest obecnie w posiadaniu Muzeum Podkarpackiego, które otrzymało ten bezcenny materiał w 2008 roku od Warrena Blumenfelda - wnuka Simona Mahlera, który w 1912 roku wyemigrował do USA, tam kupił kamerę i przyjechał z nią jesienią 1932 r. do rodzinnego miasta, aby je uwiecznić. Przed projekcją wystąpi sam Warren Blumenfeld.
Na filmie widać m.in. Rynek, liczne kamienice, stację kolejową, targ oraz imprezę okolicznościową z okazji odsłonięcia pomnika Ignacego Łukasiewicza.
Drugi film został zrealizowany przez krośniankę Justynę Łuczaj-Salej. "Archiwum istnień" to dokumentalna opowieść o nieznanej dotychczas działalności antropologów nazistowskich z Sekcji Ras i Ludoznawstwa działającej w Krakowie w czasie II wojny światowej, w miejsce zlikwidowanego Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Nazistowscy antropolodzy szukali w anektowanej przez Niemcy Polsce przedstawicieli czystej aryjskiej rasy. Naukowcy przemierzali dziesiątki wsi Generalnego Gubernatorstwa, wykonywali tysiące fotografii, testów i pomiarów, aby odzyskać zagubionych w morzu polskiej krwi aryjczyków. Podchodzili do tego zadania bardzo metodycznie, skrupulatnie i euforycznie.
Apogeum absurdu tej akcji zostało osiągnięte w tarnowskim gettcie, gdzie antropolodzy poszukiwali śladów aryjskiej rasy wśród skazanych na śmierć Żydów.
Wstęp do filmu wygłosi sama reżyserka - Justyna Łuczaj-Salej.
Wtorek (5 sierpnia)
Godz. 10.00 - Klubokawiarnia Ferment (ul. Portiusa 4)
"Legendy Żydów polskich" - warsztaty dla dzieci - uczestnicy poznają dzieje Żydów polskich poprzez legendy opowiadające o ważnych wydarzeniach i uczestniczących w nich postaciach. Ich treść wykorzystują do tworzenia własnych komiksów, przedstawiających bohaterów wybranych opowieści (rezerwacja: tel. 665 558 874).
Środa (6 sierpnia)
Godz. 19.00 - Klubokawiarnia Ferment (ul. Portiusa 4)
Koncert muzyki żydowskiej - Karina Rymar i Aleksandra Gacek - uczennice Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych nr 5 w Krośnie, a także szkoły wokalnej p. Marka Wiatra, wystąpią z towarzyszeniem swojego zespołu muzyków.
Wstęp na wszystkie wydarzenia jest wolny.
Co ciekawe, w Krośnie od kilku dni przebywa Alexander B. White-Białywłos, który przyjechał z USA. Pochodzi z żydowskiej rodziny krośnieńskiej. Urodził się w 1923 r. i mimo sędziwego wieku pamięta szczegóły przedwojennego Krosna oraz miasta w czasie okupacji. Jest jednym z ocalonych z tzw. Listy Schindlera. Swoje przeżycia spisał w autobiograficznej książce "Holocaust Memoirs. Be a Mensch. A fathers legacy". Alexander B. White wciąż doskonale mówi w języku polskim - w ciągu ostatnich dni spotkał się już kilkakrotnie z mieszkańcami Krosna. Będzie też towarzyszył niektórym wydarzeniom w ramach "Muzeum na kółkach".
Projekt Muzeum na kółkach realizowany jest w ramach programu Żydowskie dziedzictwo kulturowe, dzięki wsparciu udzielonemu z funduszy norweskich i EOG przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię.